CẢM NHẬN TRUYỆN NGẮN “CHIM BAY VỀ ĐÂU”
TRONG TUYỂN TẬP TRUYỆN NGẮN TẬP MỘT CỦA NHÀ VĂN MANG VIÊN LONG.
SỐ PHẬN CON NGƯỜI MỘT THỜI
DÔNG TỐ THỔI QUA
*Nguyễn An Bình
Mấy hôm nay lòng tôi cảm thấy buồn bã khi đọc
một mẫu tin đăng trên các báo và cả các trang mạng: Một nữ sinh ở huyện Tuyên
Hóa Tỉnh Quảng Bình thi vào Học viện Chính trị Công An Nhân dân đạt số điểm rất
cao: 29 điểm nhưng bị từ chối cho nhập học vì lý lịch ghi thiếu sót: Ba em có một
tiền án chống người thi hành công vụ và được cho hưởng
án treo. Vụ án nầy xảy ra rất lâu từ khi em chưa sinh ra và người cha đã mất từ
lâu. Công An huyện giải thích rằng họ đã làm đúng theo quy định của ngành vì em
đã thiếu sót khi khai không đủ, không đúng lý lịch người thân. Cánh cửa bước
vào đại học của cô nữ sinh Bùi Kiều Nhi gần như khép lại vì thời điểm bấy giờ lịch
xét tuyển vào các trường đại học khác gần như hoàn tất. Chủ nghĩa lý lịch và
thái độ cứng ngắt của cơ quan công quyền sắp đẩy số phận em vào một khúc quanh
nghiệt ngã của cuộc đời nếu không có một phép lạ nào đó xuất hiện. Chính điều
đó làm tôi chợt nhớ đến một truyện ngắn của nhà văn Mang Viên Long: Đó là truyện
CHIM BAY VỀ ĐÂU mà nhân vật cũng có một số phận đáng buồn vì bị cuốn vào cơn lốc
xoáy lý lịch của một thời dông bão của đất nước.
Truyện ngắn CHIM BAY VỀ ĐÂU tôi đã được đọc ở một tập truyện ngắn khác của
anh rất lâu trước khi được anh đưa vào tuyển tập truyện ngắn MANG VIÊN LONG tập
một được phát hành vào tháng chín 2015. Truyện được viết vào tháng 10-1985, mười
năm sau ngày miền Nam rơi vào tay miền Bắc-
những người thắng cuộc.
Mười năm với một xã hội đầy xáo trộn,
khủng khiếp về mọi mặt đối với tất cả các gia
đình ở miền Nam nhất là đối với những người có liên quan đến chính quyền
miền Nam.
Nó làm thay đổi đến tận cùng các mối quan hệ trong cuộc sống.
Những giềng mối thân thuộc đều bị bứt tung, phá vỡ tận gốc rể vì chủ nghĩa lý lịch,
giáo điều đã đưa đấy bao số phận con người vào một kết cục vô cùng bi thảm. Ông
Bảo một cán bộ miền Nam tập kết trở về sau nhiều năm vắng nhà. Thằng bé Luân,
con ông lúc ông ra đi còn nhỏ xíu nay đã thành một người đàn ông đỉnh đạc có vợ
đẹp con ngoan. Con dâu ông-Thương- là cô giáo dạy giỏi cấp tỉnh có nhiều thành
tích đóng góp cho ngành giáo dục tỉnh nhà. Đáng lý ra trong hoàn cảnh như thế
thì ông cảm thấy vui vẻ và hạnh phúc vì không ai trong gia đình ông vướng vào
lính, công chức của chính quyền miền Nam. Nhưng gia đình Thương lại có hai người
anh vượt biên trong thời tranh sáng tranh tối của đất nước và đang sống ở nước
ngoài và đó là một điểm đen không thể chấp nhận được đối với ông, nó ảnh hưởng đến các thành viên trong gia đình. Với một lý lịch không tốt như thế, có nghĩa là sự có mặt của
Thương trong gia đình sẽ là rào cản cho sự nghiệp của ông và Luân con trai ông
nên ông đã quyết định yêu cầu Thương phải ly hôn với chồng và làm đơn xin nghỉ
việc. Ông Bảo nói nhiều, nhiều lắm để Thương hiểu cho ông rằng với lý lịch như
thế sẽ làm cho gia đình ông bị liên lụy(?).
Với con trai ông, ông cứ nhai mãi một lập luận:…Con không có thái độ ngay, không chịu nghe lời ba, tương lai của con sẽ
là một con số không…
Câu chuyện cũng dẫn ta về một quá khứ rất đẹp
đẽ, trong sáng của mối tình Luân-Thương trên bờ biển năm nào khi Thương đang học
sư phạm và họ kết hôn với nhau trong sự vui mừng của hai gia đình, tưởng rằng mối
tình son trẻ đó không có gì có thể chia cắt nổi, thế mà sau vài lần ông Bảo giải
thích, Luân đã thay đổi thái độ và đồng ý viết đơn ly hôn tuy có hơi cảm
thấy có lỗi với vợ mình: -Nhưng liệu em
có hiểu anh, có tha thứ cho anh không?...Tình nghĩa vợ chồng đằm thắm bấy lâu nay không bằng cái tương lai xán lạn còn rất
mơ hồ ở phía trước. Thật đáng buồn thay.
Còn đối với Thương, người đưa cô vào
tình thế khó xử là ông Bảo, ba chồng của mình, cô không giận mà chỉ cảm thấy thương ông, lờ mờ hiểu dần những khổ
đau chồng chất mà đời ông đã trải qua thời tuổi trẻ. Còn đối với Luân ban đầu
Thương cũng buồn mang mang theo nỗi buồn
của chồng nhưng rồi trước thái độ dứt khoát của Luân cô cảm thấy giữa họ
không còn có thể hòa hợp, gần nhau được nữa, cơn lốc lý lịch
và sự hám danh chỉ biết khư khư giữ lấy những quyền lợi cá nhân mình được thụ
hưởng đã làm người ta quên đi bao tình nghĩa ở đời dù người đó từng là người đầu
ấp tay gối của mình một thời. Nó như con dông bão cuốn trôi số phận con người
vào dòng xoáy nghiệt ngã nếu vô tình rơi vào con đường đi của nó
và Thương cuối cùng cũng hiểu ra điều đó và cô
chấp nhận một cách bình thản. Cuộc ly hôn kết thúc một cách chóng váng khi bà
chánh án tuyên đọc.
“…nghe bà chánh án đọc lại lá đơn, Thương mới
biết được lý do ly dị mà Luân đã ghi hôm trước: Tư tưởng, tình cảm không hợp, sống
bất hòa, không hạnh phúc. Phiên tòa đã diễn ra không quá ba mươi phút: nhanh
chóng và đơn giản. Nó không để lại trong đầu nàng một ấn tượng sâu đậm nào,
ngoài sự mỏi mệt và buồn ngủ. Vậy là tình yêu của nàng, những ước mơ và hy vọng
của nàng, đã kết thúc chỉ trong một buổi sáng. Ba mươi phút.”
Thương dắt đứa con nhỏ về ở với cha mẹ
ruột mình. Tội nghiệp hai ông bà già vì có hai đứa con trai
vượt biên mà phải sống trong sự nghi kỵ, hiềm nghi luôn bị chính
quyền địa phương theo dõi dòm ngó. Đời ông bà đã thế, giờ đến lượt con
gái ông bà phải gánh lấy hệ lụy từ hai người anh trai mình. “Theo lệnh của xã, hàng tuần Thương phải đến trình diện một lần vào
chiều thứ bảy. Cha nàng nhắc: Thôi đừng có buồn, lúc trước cha đã làm như thế,
giờ đến lượt con – chỉ cần một thời gian ngắn là con sẽ quen đi thôi, tất cả chỉ
là thói quen mà…”
Và Thương đã không còn chịu đựng nỗi cái
không khí ngột ngạt ấy, khi bao niềm tin hy vọng trong cô đều đổ vỡ, cô đã viết
thư để lại cho cha mẹ, gởi gấm đứa con nhỏ cho ông bà nuôi nấng và…ra đi nhưng
không biết đi về đâu giữa trời đất mênh mông không có tình người nầy.
“ Buổi
sáng mai thật tĩnh lặng. Thương thoáng ngước nhìn lên bầu trời, những cánh cò
trắng đang chao đi, vỗ cánh lặng lẽ, không biết sẽ dừng nghỉ nơi đâu? Thương chợt
dừng lại: nàng quay nhìn quê nhà một lần nữa. Làng xóm đang ngủ thiếp. Vạn vật
im vắng, hoang sơ, như một thuở đất trời vừa tạo dựng. Thương nghĩ thầm: trong
cõi đất trời mênh mông lạnh buốt nầy, ta sẽ đi về đâu?”
Truyện viết xong vào tháng 10 năm 1985. Đây
cũng là thời kỳ mà nhà văn Mang Viên Long gặp nhiều khó khăn nhất trong cuộc sống.
Tôi đã được đọc qua những trang hồi ký NHƯ ÁNG MÂY TRÔI của anh đăng từng kỳ
trên blog của anh khi nó chưa được in thành sách. Bao hy vọng để được trở lại
ngành giáo dục không còn nữa, người ta đã từ chối anh thẳng thừng vì anh đã từng
mặc áo lính dù là giáo sư biệt phái. Một thời gian dài anh lang thang đây đó,
nương tựa vào các tịnh thất, chùa chiền, nghiền ngẫm từng trang kinh Phật và anh
học được nghề sửa khóa từ một cậu thanh niên làm nghề sửa khóa tốt bụng. Anh trở
lại với nghề văn như một cái nghiệp từ thời thanh niên anh đã đeo đuổi. Tôi có
quen một người bạn thơ làm nghề giáo ở Bình Định, sinh hoạt chung trong Hội
VHNT với anh có nói với tôi: nhiều lúc người ta đối xử không công bằng với anh
vì anh là người có sách xuất bản ở nước ngoài lại trong tủ sách văn chương di sản
miền Nam do Thư Ấn Quán của nhà văn Trần Hoài Thư in ấn. Mặc dù quen
anh khá lâu nhưng tôi chưa từng nói điều nầy với anh vì thấy không có gì đáng
nói và tôi nghĩ đối với anh, một người đã trải qua những khó khăn thậm chí bất
hạnh trong cuộc sống thì điều ấy có đáng gì bận tâm đâu phải không anh?
Truyện ngắn CHIM BAY VỀ ĐÂU anh viết tôi nghĩ không phải để gởi gấm tâm
trạng hoàn cảnh của mình mà để phản ánh cuộc sống xã hội thời bấy giờ rất nhiều
gia đình miền Nam rơi vào hoàn cảnh khốn cùng đổ vỡ như thế. Dòng
xoáy bão táp ấy có thể đưa một số người lên tận mây xanh đồng thời cũng dìm nhiều
người khác xuống đáy vực thẳm sâu của cuộc đời, mỉa mai thay nó lại kéo dài quá
lâu và không biết bao giờ mới được gở bỏ.
*
Bên bờ Kênh
Tẻ, viết xong tháng 5-2015, viết lại bổ sung tháng 9/2021
NGUYỄN AN BÌNH
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét