CẢM NHẬN VỀ TẬP TRUYỆN NGẮN "VỆT SÁNG CỦA BỤI" CỦA LÊ QUANG TRẠNG

 CẢM NHẬN VỀ TẬP TRUYỆN NGẮN "VỆT SÁNG CỦA BỤI" CỦA LÊ QUANG TRẠNG 

ĐĂNG TRÊN TẬP SAN SÔNG QUÊ 19

 

CẢM NHẬN TẬP TRUYỆN NGẮN “VỆT SÁNG CỦA BỤI” CỦA LÊ QUANG TRẠNG

 NHỮNG MẢNH ĐỜI BƯỚC RA TỪ TRONG “VỆT SÁNG CỦA BỤI”

                                                          *NGUYỄN AN BÌNH

            Lê Quang Trạng sinh năm 1996 ở Mỹ Luông, TP. Long Xuyên, An Giang; hội viên Hội VHNT An Giang, Hội Nhà Văn Việt Nam. Anh viết văn từ lúc còn học cấp II, năm 20 tuổi đã xuất bản tập truyện ngắn Dòng sông không trôi (NXB Văn hóa-Văn nghệ). Liên tiếp hai năm sau đó là tập thơ Áp tai vào đất (NXB Hội Nhà văn, 2017) và truyện dài Thủ lĩnh băng vịt đồng (NXB Kim Đồng 2018).

          Trong quá trình sáng tác, Lê Quang Trạng đã đoạt rất nhiều giải thưởng văn học: Giải Tư cuộc vận động sáng tác Văn học nghệ thuật của Bộ Quốc phòng năm 2017, Giải Tư cuộc thi truyện ngắn tạp chí Văn nghệ Quân đội 2018 – 2019, Giải Tư cuộc thi truyện ngắn báo Văn nghệ 2015 – 2017, Giải thưởng Tác giả trẻ của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, năm 2016, Giải A – Giải thưởng Văn học nghệ thuật Huỳnh Văn Nghệ lần thứ VI, 2016-2020…

*

 Là một người yêu văn học, tôi đã theo dõi cuộc thi Văn Học Tuổi 20 từ khi nó bắt đầu được khởi động cho đến khi kết thúc giải. Vui trong cái vui được đọc những tác phẩm hay từ cuộc thi nên tôi cũng có cùng một suy nghĩ với ban tổ chức giải về mục đích: Cái được lớn nhất của Văn Học Trẻ 20 chính là sự phát hiện, đánh thức, gọi tên một lực lượng sáng tác trẻ, góp cho văn đàn một tài sản có ý nghĩa.

Ngày 24/5/2022 tại NXB Trẻ Tp.HCM, giải thưởng Văn Học Tuổi 20(VHT 20) lần7 với chủ đề “Tuổi 20 hôm nay – cuộc sống và góc nhìn” được công bố và trao giải. Giải thưởng lần thứ 7 nầy bài dự thi có số lượng nhiều nhất: 511 tác phẩm, các tác giả dự thi nhìn chung đa số ở lứa tuổi 9X. Có thể nói đây là một kỳ giải hết sức đặc biệt, hai năm 2020, 2021 đất nước trải một cơn đại dịch kinh hoàng, ảnh hưởng rất nhiều về mọi mặt trong đời sống xã hội, kinh tế, chính trị... nhưng cũng phải nói chính những biến chuyển dữ dội ấy đã tạo nên một sức bật mạnh mẽ làm thay đổi nhận thức cũng như phương pháp sáng tác của người viết sao cho phù hợp với cuộc sống đang từng ngày thay đổi. Đúng như nhận xét của ông Nguyễn Thành Nam – Tổng biên tập nhà xuất bản Trẻ - Các tác phẩm đoạt giải đã phản ánh phần lớn cuộc sống và quan tâm của tuổi 20 hôm nay. Đó là cuộc sống khi đi du học hay sinh sống nơi đất khách, phải nỗ lực vươn lên; Trách nhiệm của người trẻ trước cuộc sống và xã hội; Vấn đề môi trường, chữa lành tâm lý; Những thân phận dưới đáy xã hội, áp lực của cuộc sống công sở, hay cuộc mưu sinh nơi thành thị. Tất cả được các tác giả thể hiện qua lối viết khá đa dạng, chỉn chu, mới mẻ và hiện đại.

Ông Nam còn nhận xét: Đây là năm liên tiếp giải thưởng Văn học tuổi 20 không có tác phẩm được trao giải nhất cho cuộc thi. Không có giải nhất không có nghĩa là không có tác phẩm chưa xứng tầm mà theo tôi nghĩ chưa bắt kịp những chuyển biến lớn lao của cuộc sống hiện đại xung quanh và chúng ta có quyền hy vọng trong giải thưởng VHT 20 lần tới sẽ có tác phẩm, tác giả được vinh danh. Hai giải nhì được trao cho 2 tác phẩm:Vụn ký ức (tác giả Yang Phan), Nửa lời chưa nói (tác giả Duy Ân); Giải ba thuộc về 2 tác phẩm: Vệt sáng của bụi (Lê Quang Trạng), Chuồng cọp trên cao (Nguyễn Thu Hằng); Giải tư có 3 tác phẩm: Có thú dữ trong thành phố (Nguyên Nguyên), Bảy bảy bốn chín (Hoàng Công Danh), Chopin biến mất (Hiền Trang).

 

*

Nói theo Duy Ân, một tác giả nữ trẻ được giải thưởng văn học tuổi 20 lần nầy “Mỗi truyện ngắn đều ẩn chứa một thông điệp riêng...Mỗi độc giả có lẽ sẽ có những cách hiểu khác nhau, có thể trùng với thông điệp ban đầu của mình, có lẽ không. Nhưng điều đó không sao cả, mình nghĩ rằng khi đến với văn chương cả người đọc lẫn người viết đều cần có không gian riêng của bản thân”, nên lời tâm sự của Lê Quang Trạng khi viết tập truyện ngắn nầy:“Tập truyện nầy ra đời vào những ngày phập phồng trong tâm dịch. Bên tiếng còi hú, bàn phím và tiếng con khóc cười vẫn đủ sức lay động những câu chuyện hiện ra như một vệt sáng, thắp lên niềm thôi thúc và hy vọng. Như một thế giới khác, cõi chữ đã giúp tôi tái tạo chính mình.” Có thể mở ra cho chúng ta một cánh cửa tuy hẹp nhưng cũng đủ để bước vào những câu chuyện kể của anh.

Lê Quang Trạng góp mặt vào Giải thưởng Văn học Tuổi 20 lần VII với tập truyện ngắn Vệt sáng của bụi. Trong số các tác phẩm được chọn vào chung khảo và là một trong những tác phẩm hiếm hoi viết về phận người miền Tây sông nước, vùng đất nơi anh sinh ra và lớn lên. Tập truyện ngắn chỉ có 10 truyện ngắn nhỏ nhưng mỗi truyện lại có một dấu ấn, một đường đi riêng của nó đến với độc giả, nó phản ánh một hiện thực trong đời sống đương đại chúng ta khá chân thực gần gũi, hướng chúng ta trong cuộc hành trình tìm kiếm giá trị nhân bản cho mọi người và cho chính bản thân mình.

Hãy nghe Lê Quang Trạng nói về tác phẩm của mình:“Tôi vẫn thấy miền đất này luôn chứa đựng rất nhiều điều tôi có thể khai thác tiếp, nên suốt thời gian qua, tôi luôn bám lấy mảnh đất đồng bằng để viết. Tôi thu nhận chất liệu từ nhiều yếu tố, từ trong những chuyến đi trải nghiệm, từ cuộc sống xung quanh, từ những trang viết mình đọc được. Đi, đọc, gặp gỡ vừa để tích trữ kiến thức nhưng đôi khi cũng vừa thu nhận cảm xúc. Khi có đủ kiến thức và cảm xúc, tôi sẽ viết ra tác phẩm”.

*

 Ở Men Người cuộc sống của đôi vợ chồng trẻ ngay từ đầu đã khập khểnh báo hiệu sóng gió sẽ ập đến những ngày sau đó “nên anh ruột Nương đã quyểt liệt can ngăn ngay sau bữa giáp lời”, chồng suốt ngày khề khà trong men rượu, lòng luôn bất an khi cả hai nghĩ mình là nguyên nhân của sự vô sinh, cái sinh linh nhỏ nhoi là sợi dây gắn kết gia đình chưa bao giờ tồn tại để cuối cùng rồi thì “Nương vừa mới phát hiện đứa nhỏ đã làm ổ trong bụng chị...Chắc là, đứa nhỏ đứng đợi từ lâu, nó chui tọt vào Nương nhờ một kẽ hở giữa lúc chuyển giao thời khắc tỉnh-say của chồng”. Cái mơ ước từ lâu của cặp vợ chồng hiếm muộn và cũng là cái nguyên nhân của những trận nhậu “tơi bời hoa lá” nhưng “- Không biết anh có kịp thấy mặt con không” Niềm hạnh phúc xen lẫn nỗi đau mất chồng đã làm Nương cảm thấy mình bất lực”.

Còn trong Rượu của má ta bắt gặp một tình cảnh khác không biết có cười ra nước mắt được không. Thằng Hậu thất tình buồn như xác chết trôi sông, thấy bà má nhậu mỗi ngày đến lết bánh bất chợt lại muốn tham gia “Má muốn nhậu nữa, thì con sẽ mua rượu nhậu cùng”. Cuộc nhậu triền miên giữa hai má con Hậu cũng đến hồi kết thúc sau một trận nhậu kinh hoàng:“...Sau đợt đó thấy ngượng quá, nên hai má con không rũ nhau nhậu nữa. Căn bệnh mất ngủ dần mất đi từ hồi bà già tin rằng, bỏ rượu, đêm đêm trì Chú Đại bi sẽ giảm trừ nghiệp chướng, thằng con sẽ bớt nỗi đâu thất tình, không còn nhậu nhẹt quậy phá, chí thú làm ăn.”

Lòng tham làm con người ta trở nên mù quáng tham lam ích kỷ, họ xới tung tất cả để tìm cổ vật, vàng bạc, đá quí. Hoàn là một trong số đó để rồi khi tưởng vận may đã đến với mình tất cả đều sụp đổ:“Thời tiết Óc eo năm đó lạ ghê, bước tới thì nắng mà sau lưng thì mưa, những hạt nước vừa chạm đất là bốc khói, chỉ còn duy nhất một vệt tròn đọng lại trên đường bụi sắp lấp đi, phải chăng đó là vệt sáng của bụi vừa lóe lên rồi lụi tàn giống như lòng tham của con người tàn phá thiên nhiên di tích không thương tiếc để đổi lấy sự phù phiếm giàu sang mà kết quả là một con số không (Giấc mộng vàng)

Đôi vợ chồng già không con, lênh đênh với chiếc ghe hàng rày đây may đó, khát khao được nghe một lần tiếng khóc trẻ thơ cho ấm lòng hiu quạnh rồi bỗng dưng tự nhiên “nhặt” được thằng bé khi mẹ nó cố tình dứt bỏ - “Thằng bé bị bỏ lại như một cây khô bên vệ đường, tiếng nói tiếng cười của nó bỗng làm cho hạt mầm “gia đình” nằm yên khô bao năm chợt bắt đầu cọ mình tách vỏ, những mảnh đời lang bạt trên chiếc ghe hàng bé nhỏ bỗng dưng gắn bó thân thiết, điểm xuyết cho cái không gian mênh mông xám xịt mưa gió một niềm vui vì có một bông hoa dại vừa trôi vừa nở chăng”(Hoa của dòng sông)

Rồi những câu chuyện cứ tiếp nối nhau: Ước mơ đổi đời với những mưu tính thiệt hơn trong cuộc hôn nhân xuyên biên giới giữa một cô gái Việt với ông già Tàu 80 tuổi khi đồng tiền đóng vai trò quyết định trong Nhái vượt vũ môn với một kết thúc ngoài dự định, Rồi Tuyết trong lửa, Nối lại sợi chỉ tay đã đứt, Vệt sáng của bụi... mỗi câu chuyện lại hiện lên một mảnh đời, một số phận của ai đó thấm đẫm niềm vui hay nỗi buồn nhưng chắc chắn buồn nhiều hơn vui và neo lại trong lòng người đọc một cảm giác mơ hồ như một vệt sáng lấp lánh từng hạt bụi tinh khôi đến bất ngờ.

*

Trương Anh Quốc khi viết về Lê Quang Trạng có nhận định khá chính xác về sự thành công của tác giả trẻ nầy: “ Lê Quang Trạng chịu khó tìm hiểu tường tận vấn đề, viết già dặn hơn so với tuổi của mình. Anh sớm ý thức và nghiêm cẩn với nghề văn. Cách đây gần chục năm, khi về An Giang, tình cờ được Lê Quang Trạng dắt đi vãn cảnh nhiều nơi, chúng tôi vô cùng ngạc nhiên về sự am hiểu văn hóa và kiến thức lịch sử của một cậu sinh viên năm thứ hai lại giỏi đến như vậy. Nay anh làm ở Sở văn hóa thể thao và du lịch tỉnh nhà, công việc nhất định sẽ chắp cánh cho việc viết của anh thêm thăng hoa“.

Cát Đằng trong bài “Hy vọng từ Vệt sáng của bụi” đăng trên báo Cần Thơ ngày 19/06/2022 cũng có nhận xét: “10 truyện ngắn trong tuyển tập tuy không nhiều nhưng đủ neo vào lòng người đọc về những phận người nhỏ bé như những hạt cát giữa phù sa của miền Tây sông nước.

Ở đó, có những gia đình mang nặng nỗi buồn hiếm muộn, thiếu vắng tiếng cười nói của trẻ thơ. Để rồi, bi kịch cứ thế kéo đến ở trọ trong những mái nhà thiếu hơi ấm ấy. Người khổ vì chồng nát rượu vũ phu, kẻ đau vì chồng phản bội, người tìm quên qua đời thương hồ rày đây mai đó… Nhưng họ chưa bao giờ mất đi niềm tin và hy vọng vào tương lai, vào những điều tốt đẹp, nên vẫn cố gắng sống tốt, níu giữ gia đình nhỏ bé, dẫu có mong manh. Để rồi cuối cùng, cuộc đời cũng mỉm cười với họ, gieo một mầm sống trong Nương trong (truyện “Men người”); mang đến cho vợ chồng trung niên một đứa trẻ bị mẹ bỏ rơi (truyện “Hoa của dòng sông”); hay thức tỉnh người mẹ nghiện rượu để làm gương cho đứa con nuôi (trong “Rượu của má”)”.

Chúng ta có thể cảm nhận được thông điệp mà Lê Quang Trạng muốn gởi gắm qua tập truyện ngắn nầy với “Vệt sáng của bụi”, tên một truyện ngắn cũng được Lê Quang Trạng lấy đặt tên chung cho cả tập truyện: “Lòng tốt còn cả khi mọi thứ hóa thành tro. Những hạt tro lấp lánh như đom đóm. Một chút thôi cũng thắp sáng được mắt người!”. Trên bước hành trình khám phá vùng đất văn chương còn nhiều gập ghềnh trắc trở nhưng ẩn giấu nhiều phù sa màu mỡ biết đâu Lê Quang Trạng sẽ tìm ra những chất liệu cần thiết cho những tác phẩm dài hơi cho riêng mình?

Sài Gòn, bên bờ Kênh Tẻ, tháng 5-2024

NGUYỄN AN BÌNH

 ____________________________

Tham khảo:

1-    Hy vọng từ “Vệt sáng của bụi” của Cát Đằng

2-    Kết nối văn hóa đọc: Bức tranh hiện thực miền Tây Nam Bộ của Đỗ Thị Thanh Thảo