BÀI CẢM NHẬN CỦA NHÀ VĂN NGUYÊN CẨN VỀ BỘ TUYỂN TẬP THƠ PHỔ NHẠC CỦA NGUYỄN AN BÌNH NHÂN BUỔI RA MẮT SÁCH TẠI SÀI GÒN TRONG THÁNG 12/2019 TẠI COFFEE HƯƠNG VIỆT
Nguyễn
An Bình – Nhà thơ của tình yêu và nỗi nhớ
Dẫn
nhập :
Sáu
tập thơ với hơn 500 bài thơ phổ nhạc – một
con số kỷ lục của một người làm thơ được phổ nhạc bởi nhiều nhạc sĩ khác nhau , trong đó có người
phổ nhiều như anh Mộc Thiêng , có người ít hơn như anh Huy Thọ hay Phan Bá Kiệt
…Để có một cái nhìn đầy đủ về thơ Nguyễn An Bình (NAB) chắc chúng ta phải có
một công trình dài hơi và cần nhiều thời gian hơn . Trong bài viết này
,chúng tôi chỉ có tham vọngkhiêm tốn là đưa ra một lát cắt hay một cái nhìn lướt
qua( a glimpse ) dòng thơ NAB để dừng lại ở một vài nhận định tổng quát .
Chúng
ta hãy cùng nhau bước vào cõi thơ NAB với
tất cả sự trân trọng để khám phá xem NAB
đã duy trì và luôn giữ nguồn “ thi hứng ‘ mãnh liệt và tươi trẻ của mình như thế nào ?
1/Chàng
Peter Pan của thơ tình yêu
Peter Pan là một nhân vật của nhà văn James Matthew Barrie. Peter Pan
mang hình hài của một thiếu niên biết
bay, luôn muốn vui chơi và hưởng thụ cuộc sống, chính vì thế cậu luôn tìm cách
không “ già hóa “ và mãi mãi thanh xuân . NAB cũng có nét ấy .Tình yêu luôn tồn tại trong mọi bài thơ , luôn trẻ
trung , luôn thao thức dù ở tuổi nào .Ta ngờ như tác giả vẫn ‘nuôi dưỡng ‘ trong tâm hồn mình
tình yêu ngày xưa ấy như chất liệu hay động cơ để viết thơ hôm nay hay là tình yêu ấy quá sâu lắng nên vẫn cứ lần khân ở
lại cùng nhà thơ bất chấp năm tháng với tất cả cung bậc vui buồn :
Tôi ngẩn ngơ tìm cây hạnh phúc
Lang thang hoài hết tuổi thanh xuân
Mãi
theo em,lên rừng xuống phố
Thưở
yêu người ngậm ngải trầm luân
….
Chim,
lạc núi đường bay thăm thẳm
Tiếng kêu buồn khắc khoải trong sương
Bóng em khuất trong đời lặng lẽ
Tôi thương người nước mắt rưng rưng
( ( Phiên
tình sầu cuối đông-2014 )
Hãy thử so
sánh hai bài thơ viết cách nhau gần 40 năm , chúng ta thấy dù có đi đâu
hay làm gì , có trải qua bao nhiêu biến
cố trong đời ,tác giả khi khắc họa tình yêu luôn nồng nàn trong ký ức. Bài thơ anh viết năm 19 tuổi :
Cần
Thơ có những ngày mưa bay
Là
bóng em còn lại tháng ngày
Đường về chắc là buồn muôn thưở
Như cuộc đời này anh trắng tay
(Cần Thơ có những ngày mưa -1973)
hay
Như nước xa nguồn sông Ngã bảy
Con tàu tách bến sẽ về đâu ?
Như
tình ta đã chia nhiều lối
Chờ đợi nhau cũng đến bạc đầu
( Dòng sông
Ngả bảy -1973)
Và tâm tình ấy vẫn cứ thổn thức sau khi anh đi tròn
một vòng hoa giáp đến 60 tuổi
Đời
vẫn trôi hoài nước vẫn xuôi
Sông sâu bên lở nhớ bên bồi
Hạt
nắng mùa xưa thành giọt lệ
Mất
dấu tình sầu lệ vỡ thôi
( Hạt nắng mùa xưa – 2014)
Khi đang yêu
năm 21 tuổi , anh viết
Lòng
anh bão nhỏ
Một
thưở yêu người
Tình
xanh ai nhớ
E ấp môi cười
Cây như trốn gió
Trao em hoa đời
( Lòng anh bão nhỏ -1975)
Và 40 năm sau anh viết tiếp bài thơ tình dang dở ấy
Nhỏ ơi nhỏ bốn mươi năm rồi đó
Cửa
thời gian đóng mở thật vô tình …
…Thư của nhỏ
nằm im trong ngăn tủ
Biết
bao năm mực giấy đã phai mờ
Bông
hoa tím ép nằm trong trang vở
Vẫn dịu dàng ôm ấp một vần thơ
(
Bài
cho nhỏ- 2013)
Phải chăng như ai đó
nói nỗi cô đơn là bạn của nhà thơ
hay những giấc mộng không thành là cội nguồn của thi ca và âm nhạc . Một mối
tình dang dở phải chăng là thi hứng cho tác giả viết được những câu thơ như
Em
có còn nhớ anh
Như lá nhớ
xa cành
Con
sông dài nhớ biển
Chiếc
thuyền nan nhớ bến
Dẫu
lìa cội xa nguồn
Kiếp tằm còn tơ vương
( Phố mưa )
Em
hóa thành ngọn gió
Gió
chiều thổi qua sông
Tình tôi theo ngọn sóng
Sóng
xô se thắt lòng
(
Thu trên tay người )
Người tình ấy vẫn đi về trong thi ca hay tâm hồn nhà
thơ để anh mãi hỏi câu hỏi ngày xưa một
cách khéo léo, nhẹ nhàng
Xưa
em chải tóc dưới trăng
Sợi
thương rơi mất sợi buồn theo ai ?
Để rồi giờ đây đáp số cho bài toán tình yêu ấy chỉ
là :
Tóc
thề một thưở hư hao
Em rưng mắt lệ cúi đầu xe qua
Thương
em một giấc phù hoa
Hồn ta rong ruổi như là trăng phai
( Chút ngậm
ngùi xưa- 2017 )
Nhạc sĩ Vũ Thành An đã có lần hỏi người yêu “Này em hỡi/Con đường em đi đó,
Con
đường em theo đó/Đúng hay sao em? “ ( Bài không tên cuối
cùng ) thì gần đây ông đã tự tìm câu
trả lời “Này em hỡi con đường em đi đó/Con
đường em theo đó đúng đấy em ơi/Nếu chúng mình có
thành đôi lứa/Chắc gì ta đã thoát ra đời khổ đau. “(Bài không tên cuối
cùng tiếp nối )
Nhưng NAB thì
không, Dù người xưa giờ đây cũng
đã chỉ còn trong mộng tưởng khi nỗi nhớ lãng đãng như mây trời , vậy đó mà dằn
vặt , vậy đó mà thiết tha
Em
giờ trong cõi sa mù
Tôi
mang tình nhỏ thả thơ lên trời
Người quên tôi giữa cuộc chơi
Tôi
quên người mất một đời bể dâu ( Tình nhỏ
)
Những dòng thơ tình của NAB cũng nằm trong dòng chảy
những bài thơ tình ngày xưa , từ thời những tập san “ Áo Trắng “ hay “ Mực Tím
“ hay xa hơn nữa là ” Tuổi Ngọc “Cùng “ nòi tình “ như NAB , chúng ta củng đã từng
nghe những nhà thơ đương thời hay
đàn anh của NAB viết về những kỷ niệm nhựng
hoài niệm một thời xa vắng.Có nhà thơ viết da diết tận cùng
Chỉ
nhớ người thôi đủ hết đời
Chim
về góc biển. Bóng ra khơi
Lòng
tôi lũng thấp. tâm hiu quạnh
Chẳng
chiến chinh mà cũng lẻ đôi
(Chẳng chiến chinh mà cũng lẻ đôi -Du Tử Lê )
Có người mượt mà dịu dàng nhưng không kém phần chua
xót
Đêm
biếc cành soan, thơm giấc mơ
Đầu
hiên hoa trắng nở bao giờ
Em
mười sáu tuổi trăng mười sáu
Áo
lụa phơi buồn sân gió xưa
Tôi
dối lòng tôi đêm sắp tàn
Đêm
tàn để lạnh giấc mơ em
Để
bàn tay gối sầu trên ngực
Và
gió thu đầy trong mắt trăng
( Khi em mười sáu- Trần Dạ Từ)
Có nhà thơ
thì thầm thỏ thẻ kể lệ với người
tình , “ hăm dọa” đáng yêu
Không
có anh thì ai ve vuốt
Không
có anh lấy ai cười trong mắt
Ai
ngồi nghe em nói chuyện thu phong
Ai
cầm tay mà dắt mùa xuân
Nghe
đường máu run từng cành lộc biếc
( Cần thiết -Nguyên Sa)
Còn NAB thì sao ở tuổi ấy , cũng mơ hồ lãng mạn một
thưở yêu người
yêu
người một thưở trăng tan
tiếng chim vườn cũ người đành bỏ quên
lời thương chưa chớm môi hiền
yêu em nên để con tim dại khờ
để
rồi hoa rụng chiều mưa
em trăng mười sáu tôi vừa tương tư
(
2015)
Cái khác ở đây là Trần Dạ Từ viết bài thơ của mình năm
16 tuồi còn NAB viết bài thơ về tuổi 16 khi đã 60 tuổi. Những rung động dường như vừa mới hôm qua.Những cảm xúc không
trôi đi mà đọng lại ,thời gian và không
gian đặc quánh tình yêu vì khi
yêu , người ta không có tuổi ,mà chỉ có những rung động bao giờ cũng bồi hồi .
Tóc
em thơm một rừng mai trắng
Chiều vàng nghiêng cánh nhớ mùa xưa
Hôn lên bờ vai em thắp nắng
Ngọt
ngào hương cốm lá ngày mưa
( Tương tư tháng
giêng )
Tuổi học trò với bao kỷ niệm , lưu luyến , e ấp , một
chút bẽn lẽn , một chút hờn nhè nhẹ đủ để nhớ nhau
Gói
ô mai giấu hoài trong chiếc cặp
Ai thèm ăn mà tôi lén để dành ?
Mưa
nặng hạt sợ người ta ướt áo
Sợ
buồn vương làm bẩn gót chân son
( Còn lại
chút mưa bay)
Mưa nắng hay thời tiết chỉ là cái cớ cho tác giả bộc
bạch cảm xúc
Cảm
ơn mưa nắng Sài Gòn
Cảm
ơn em giữ được hồn phố xưa
( Sài Gòn một
thời để nhớ -2013)
Bởi lẽ người yêu luôn tìm thấy nhau mọi nơi mọi lúc như bài hát Phạm Duy
Tìm
nhau trong hoa nở
Tìm
nhau trong cơn gió
Tìm
nhau trong đêm khô hay mưa lũ
Tìm
nhau khi nắng đổ
Tìm
nhau khi trăng tỏ
Tìm
nhau như chim mộng tìm người mơ.
( Tìm nhau )
Thế nên chúng
ta nghe NAB băn khoăn trước sức mạnh
thời gian ,liệu có là cơn gió xóa mờ dĩ vãng không?
Cõi
xưa hiên đời mưa nắng
Thời gian vai áo bạc màu
Hẹn
hò một thời xa vắng
Biết còn nhớ để tìm nhau
( Còn mãi tìm
nhau )
Nhưng tác giả
vững tin vào năng lực mầu nhiệm của yêu thương vì nó luôn làm mới như
Shakespeare từng viết
…
Love is not love ,which alters when it alteration finds…
Love is not Time’s fool …
Love
alters not with his brief hours and weeks …
( Sonnet 116)
( Tình yêu sẽ chẳng phải tình yêu nếu nó thay đổi
theo dòng đời , nghĩ là bị xói mòn theo năm tháng , nên chẳng phải tên hề của thời gian ) .
Và NAB cho rằng phẩm tính tình yêu là bền bỉ và “
kiên trinh “
Tình
tôi màu giấy mới
Xanh bao mùa quả thơm
Tinh
khôi từng nét chữ
Giấu bao điều
ẩn hương ..
Em bên bờ nhật nguyệt
Cánh chuồn khuất mưa sương
Tình vẫn thơm giấy mới
Một thưở chưa
biết buồn
( Tình thơm màu giấy mới )
Vì quá khứ vẫn là khoảng thời gian ta sống và ta nhớ như Henry Miller nói “ Sứ mệnh con người trên mặt
đất này là nhớ “ nên NAB nhìn dòng sông trôi đi như thời gian gợi lên dư âm
ngày tháng cũ
Ngồi
lại bên cầu khua bao dòng nhớ
Con
cá ngày về ngược nước mù tăm
Thương hạt phù sa ngàn năm vẫn đợi
Sao
sóng trong lòng đợi mãi dư âm
Ta nghe có chút gì âm hưởng Hoài Khanh
Rồi em lại ra đi như đã đến
Giòng sông kia nước vẫn chảy sa mù
Ta
ngồi lại bên cầu thương dĩ vãng
Nghe giữa hồn cây cỏ mọc hoang vu
(
Ngồi lại bên cầu – Hoài Khanh )
Ngoài tình yêu đôi lứa, NAB còn dành cho mẹ , cho
quê hương , cho trường cũ tình yêu và nỗi nhớ cũng nồng nàn không kém
Sông
dài đỗ mãi khơi xa
Tình
yêu mẹ chảy lời ca dao buồn
Tóc
người gột cả khói sương
Mẹ thành
mây trắng suối nguồn trong tôi
( Mây trắng trong giấc mơ tôi )
Mười
năm bóng người qua thềm cũ
Bạn
đã xa tình cũng rất xa
Cuối
năm uống rượu tìm hơi ấm
Mắt
chợt cay theo khói quê nhà
(Mười năm bóng người
qua thềm cũ- 2014)
Về qua trường cũ , nhà giáo , ông hiệu trưởng NAB tự hỏi
Về
đâu trong sương một tà áo mỏng
Nghe tím hoàng hôn nỗi nhớ vơi dầy
Cuối dãy hành lang âm thầm đưa tiễn
Chợt giật mình
thấy tóc đã như mây
( Về lại mái trường xưa- 2015)
Rất nhiều nơi chốn đã đi qua tác giả còn ghi lại
Đêm
Bạc Liêu nghe đờn ca tài tử
Để biết
mình còn có một quê hương
( Đêm Bạc Liêu nghe đờn ca tài tử - 2014)…
Câu
hò ngày ấy giờ đâu
Còn đau đáu nhớ chân cầu Hiền Lương
……………
Mười
năm mới về qua Vàm Cống
Mười năm ờ nhỉ chắc lâu hơn
Mười
năm đời chỉ là giấc mộng
Muời
năm sông cạn – núi cũng mòn .
2/
Nhạc tính trong thơ NAB
Thơ NAB giàu nhạc tính , những bài thơ của anh , vần
điệu du dương , dễ gợi ý hay nhạc hứng trong lòng các nhạc sĩ ,từ thơ bốn chữ ,
năm chữ , sáu chữ …
Em
tươi non như ngàn lá
Môi hồng thơm cánh lưu ly
Về
ngang nhà thờ ngày nọ
Chuông mơ còn dấu tình si
( Mùa thu xuống
phố )
Chúng ta đọc tiếp
Về
đâu sông ơi
Sao
đi mải miết
Đưa người xa người
Tháng năm biền biệt
(Về đâu sông ơi )
Bay
về đâu nỗi nhớ
Cánh
điệp vàng vừa rơi
Chia tay mùa hạ cuối
Có
tình đầu của tôi
( Cánh diệp vàng )
…đến thơ tám chữ
Nghe
ai hát bản tình ca say đắm
Khúc boléro chiều mượn chút men cay
Tôi
và em tình một thời lận đận
Lại
hiểu thương hoài một sợi tóc mai
( Khúc tình sầu boléro)
3/
Thơ NAB mang màu sắc tiền hiện đại và một chút
hiện đại
Thủ pháp của anh phần lớn 90% là thơ có vần , thoảng hoặc có một hay hai bài tự do
cũng mang đầy nhạc tính
Có
lẽ nào chúng ta không còn nhớ được mặt
nhau
Khi
bao mùa lá sầu đông vẫn rơi hoài lặng lẽ
Đàn
dơi ăn đêm đập cánh bay chỉ chao nghiêng rất khẽ
Cũng
đủ làm giật mình những chú sóc nhỏ giữa
khuya …
Chiều mênh mông mênh mông núi lạnh trắng mây
ngàn
Đời cũng đành trôi xuôi lẻ loi như những cành củi
mục
Nghe hơi thở mong manh tan trong làn sương mờ
đục
Bay giữa đông
người chợt hiểu thế nào là trái tim đau
..
( Màu nắng cũ )
Ba hệ hình tiền hiện đại, (THĐ), hiện đại (HĐ) và hậu hiện đại (HHĐ)biểu hiện từng đặc trưng thể loại
. có sự đồng tồn của cả ba hệ hình trong văn chương Việt Nam .Thơ NAB thuộc hệ hình tiền hiện đại . “ Ở
thơ thì cốt lõi là ngôn ngữ , mà cốt lõi
của ngôn ngữ là quan hệ giữa chữ và nghĩa , nên ba hệ hình tiền hiện đại,hiện đại
và hậu hiện đại của thơ là chữ ---nghĩa
( từ nghĩa đến chữ ) ; chữ-nghĩa ( từ chữ đến nghĩa) và chữ = nghĩa (chữ nghĩa
tương tác ) “ ( Đỗ Lai Thúy –Sống trải
lý thuyết và lý thuyết hệ hình của tôi, trích trong Những cạnh khía của lịch
sử văn học -2016)
Với tiêu chí nghĩa – chữ tức nghĩa/ ý tưởng có trước
mới tìm chữ / câu / văn bản để thể hiện
nó.Thơ Mới là đỉnh cao của tiến trình phát triển thơ THĐ còn thơ tự do là tiêu
biểu cho thơ hiện đại với những cách tân
của Thanh Tâm Tuyền .
Chúng ta biết
mục tiêu của mỗi hệ hình là khác nhau : Mỹ
học của cái Đẹp ( tiền HĐ) Mỹ học của Siêu tuyệt ( HĐ) vàMỹ học của cái Khác (HHĐ) . Cái Đẹp ấy NAB đã đi tìm gần trọn
đời mình và anh đã may mắn nhận được sự
đồng cảm của thời đại vì thơ anh đăng báo nào cũng được , trong nước hay hải
ngoại ,Nó hiền lành như chính con người anh chỉ đau đáu một tình yêu long lanh
như hạt sương đầu đời nhưng cái hay là
anh còn giữ sự rung động đến bây giờ vì
trong “ ký ức long đong “ ấy vẫn còn “ một thưở biết buồn “ giúp anh làm nguồn
lực viết thành thơ . hãy đi vào cõi thơ giàu nhạc tính ấy và nghe những bài thơ anh được hát lên .
Em
mang đi giấc mơ thời trai trẻ
Ta
mãi tìm trong ký ức long đong
Gió
lênh đênh như chưa từng biết nhớ
Đời xanh rêu chạm một thưở biết buồn
Khi nhìn lại mình, dù “ đời đã xanh rêu ‘( Trịnh
Công Sơn ) vẫn cố tìm trong đó chút nắng còn sót lại từ ngày xưa , chút tình
trong sương khói thời gian chỉ thấy mình như bóng nhạn trên sông . NAB chỉ ngậm
ngùi
Ngôi nhà
cũ không còn ai về nữa
Người tìm nhau như cánh nhạn phiêu bồng
Ta chỉ thấy bóng chiều rơi hấp hối
Khói
quê nhà cay mắt gởi bên sông
( Thương sợi khói quê nhà )
Và anh lại tiếp tục làm thơ vì như anh nói
Hẹn
hò một thời xa vắng
Biết còn nhớ để tìm nhau
là anh đang rất
nhớ dù có tìm nhau hay không . Chúng ta lại có cơ hội đọc những vần thơ mới của
NAB.Mong thay !
Nguyên Cẩn
